Cái rào chắn ở trong lòng người Việt

Hôm rồi được một phen cười ra nước mắt, khi cơ quan quản lý đô thị tại HCM cho lắp rào chắn ở vỉa hè để ngăn không cho xe gắn máy leo lên lề đường gây mất trật tự và làm xấu mỹ quan đô thị. Dù đây được xem như là một nỗ lực cố gắng của ngành quản lý để giúp dòng người đi xe gắn máy không được lấn chiếm vùng không gian dành cho người đi bộ, nhưng nó đặt ra những hạn chế rất đáng quan tâm.

Trước hết là sự việc rào ai? Rõ ràng tấm hình cho thấy thêm sau khi đặt rào chắn, người đi xe gắn máy vẫn cứ phi lên lề đường, cần vài ba động tác lượn vòng hết sức điệu nghệ nhưng không quá khó khăn đã có thể vượt qua cái rào chắn cỏn con này. Trong khi đó, nếu người khuyết tật phải dùng nạng hay xe lăn, hay người già yếu phải chống gậy đi bộ, thì việc qua lại những quanh vùng như thế nào sẽ là điều khó khăn, thậm chí là không làm được. Như vậy xét về tính công dụng, cái rào chắn không cản đúng người nó cần phải cản, trái lại, nó cản đường những người lẽ ra phải được vận động và di chuyển tự do, thoải mái trên phần đường của họ.

Thứ hai, chuyện cái rào chắn khiến tôi nhận ra rằng ý thức và lòng tự trọng đã trở thành điều xa xỉ với rất nhiều người VN.

Một nơi lẽ ra không dành cho họ, được phân làn bởi lề đường, cũng bị họ chiếm. Rồi đến khi rào lại, họ vẫn tiếp tục không buông tha. Sự khủng hoảng về ý thức tự giác và lòng tự trọng khiến cái rào chắn, vốn là biểu tượng phân chia một trật tự hẳn hoi, cũng trở nên vô dụng.

Hàng rào chắn để ngăn xe gắn máy trên vỉa hè Sài Gòn. (Hình: Zing.vn)

Hãy nhìn xuống những tuyến đường phố u ám và mờ mịt, ưu thế luôn thuộc về những phương tiện có tải trọng lớn như xe tải, container, xe ben, hay những chiếc xe sang trọng được gắn biển số xanh, có thể chạy ngược chiều bất chấp dân phía 2 bên đường đủ tiếng thị phi. Trật tự tiếp nối dành cho những chiếc xe buýt, xe ô tô, xe máy và gần như không còn chỗ cho những kẻ yếu thế là người đi bộ, người đi xe lăn, vốn là những người không tạo nên áp lực giao thông hay gây tắt nghẽn đô thị. Mở rộng ra, tâm thức của số dân cư Việt đang nhìn ngược về cái thời ăn lông ở lỗ, nơi kẻ mạnh, kẻ đủ sức uốn lượn, luồn lách, kẻ có đủ những phương tiện giúp họ trở nên mạnh hơn, nhanh hơn, ít bị tổn thương hơn… là những kẻ chiến thắng.

Điều thứ ba, chiếc rào chắn cho biết sự sáng chế một cách ngờ nghệch, thiếu tính toán của ngành quản lý giao thông đô thị ở Sài Gòn. Ở các quốc gia tiên tiến hơn như là Singapore, Nhật Bản… hệ thống giao thông của họ cồng kềnh hơn, phức tạp hơn, nhưng chẳng hề có cái rào chắn vô dụng nào như cái rào chắn vừa mới dựng lên ở Sài Gòn. Họ cai trị bằng những rào chắn vô hình: đạo đức và lòng tin thượng tôn quy định. Anh có hai chọn lựa khi tham gia giao thông. 1 là anh tự giác tuân thủ các tín hiệu, nhường nhịn lẫn nhau trong ứng xử. Đổi lại, anh được mọi người xung quanh tôn trọng và bảo vệ quyền lợi đường đường chính chính của anh. Người Nhật xem việc không xếp hàng, lấn chiếm đường của người yếu thế là những hành vi không thể chấp nhận trong cương vị là 1 trong những con người. Trong khi đó, luật pháp cũng là rào chắn để củng cố giá trị về đạo đức. Anh phải tuân hành những quy định chung về giao thông dù anh có tự giác hay không, có muốn hay không. Nếu phạm luật, các mức phạt sẽ là vô cùng nặng nề.

Chiếc rào chắn ở những tuyến phố TP HCM chỉ là 1 câu chuyện nhỏ, nhưng phản ánh một vụ việc lớn không chỉ ở lĩnh vực giao thông và không hề ít vấn đề khác của đất nước. Trong đó, cả hai rào chắn vô hình nhưng hữu hiệu là rào chắn đạo đức và rào chắn luật pháp đang bị thay thế bởi những chiếc rào chắn đúng theo nghĩa đen – cứng, gai góc, ám ảnh trực giác nhưng chỉ tinh giảm quyền lợi của những người yếu thế. Đó là tư duy cai quản đất nước theo kiểu “không quản được thì cấm,” thay vì dùng giáo dục và lao lý kết hợp với hiến pháp để đưa người dân vào những quỹ đạo chung đầy văn minh và công dụng. Thiết nghĩ ngành quản lý giao thông (và nhiều ngành khác) hãy mạnh dạn đập bỏ cái rào chắn bằng vô dụng kia đi, và tiến hành xây dựng những chiếc rào chắn mang giá trị đạo đức và thượng tôn luật pháp để củng cố trật tự của tổ quốc.

Nguồn >>> Rào chắn trong trong lòng người Việt